Alman amatör astronom Abraham Ihle, 1665 Ağustos’unda Satürn’ü aramak için gece gökyüzünü tararken şaşırtıcı bir keşif yaptı: küresel küme M22. Bu, türün algılanan ilk nesnelerinden biriydi. Yay burcunda, dünyadan 10.000 ışık yılı uzaklıkta yer alan kümenin 5.1 kadirlik nispeten görünür parlaklığı onu bugünün amatör astronomları için popüler bir hedef haline getiriyor. İdeal koşullarda M22 çıplak gözle de görülebilir. Kümeyi gözlemlemek için en iyi zaman Ağustos aylarıdır.
Bilinen en eski yıldızlardan bazılarını içeren, küresel kümeler, gökbilimciler için popüler çalışma alanlarıdır. M22, özellikle büyüleyici olan bazı ek özelliklere sahiptir: iki yıldız kütleli kara delik ve yıldızları yörüngede olmayan altı adet gezegen büyüklüğünde nesne (Hubble tarafından) keşfedilmiştir. Küme aynı zamanda, gezegenimsi bir bulutsuyu (planetary nebula – ömrünün sonundaki bir yıldız tarafından atılan kısa süreli gaz halinde bir kabuk) barındırdığı için bugüne kadar tespit edilen dört kümeden biridir.
Hubble’ın gözle görülür ve kızıl ötesi gözlemleri kullanılarak oluşturulan çarpıcı görüntüsü, M22’nin yoğun şekilde sıkışmış kalbini yakaladı.
M22, ayrıca güneş sistemine en yakın küresellerden biridir. Bize yaklaşan tek küresel küme, komşu takımyıldız Akrep’de bulunan M4’tür. M22 elips biçimindedir ve Dünya’dan 10,600 ışıkyılı uzaklıkta bulunmaktadır. Yeni Genel Katalogdaki ismi NGC 6656’dır.
5.5 kadirlik görsel parlaklığı olan M22, kuzey enlemlerin ortasından görülebilen en parlak küresel kümedir. Bununla birlikte, güneydeki Yay takımyıldızında olduğu gibi, M22 gökyüzünde asla çok yükseğe çıkmaz ve kuzey yarımküreden tüm görkemiyle tam olarak gözlenemez. Herkül’deki M13 ve Yılan’daki M5 gibi etkileyici bir görünüm sunmuyor.
Takımyıldızlar Herkül ve Yılan, kuzey gökyüzü yarımküresinde bulunurlar ve kuzey gözlemcileri için güney yarımküreye göre gökyüzünde daha yükselir; bu da kendi sınırları içinde bulunan derin gökyüzü nesnelerinin gözlemlenmesini çok daha kolaylaştırır.
M22’yi bulmak kolaydır. İyi koşullarda çıplak gözle görülebilen küme, Yay burcundaki çaydanlığın tepesini işaretleyen yıldız olan Kaus Borealis’in kuzeybatısına sadece 2,5 derecede bulunur. Dürbünle de, hafif bir ışık yaması olarak belirir. Küçük teleskoplar kümenin en parlak yıldızlarını çözer, daha büyük teleskoplar ise yıldız kümesini gösterir.
M22’yi gözlemlemek için yılın en iyi zamanı, yayın güney ufku üzerinde akşamları görülebileceği Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarındadır.
Tahmini yaşı 12 milyar yıldır. Küme, gökyüzünde, dolunay’ın boyutundan biraz daha büyük ve 99 ışık yılı bir doğrusal çapa karşılık gelen 32 ark dakikalık bir alanı kaplar. M22’den daha parlak olan küresel yıldız kümeleri, Erboğa takımyıldızındaki Omega Centauri ve Tukan’daki 47 Tucana’dır. Bu kümelerin hiçbiri Messier kataloğuna dahil edilmedi, çünkü çoğu kuzey konumundan görünmeyecek kadar güneydeydiler.
En az 83 bin yıldızdan oluşan kümede toplamda 500 bin güneş kütlesi bulunduğu halde, bizden saniyede 149 km hızla uzaklaşıyor. Küme en az 83.000 yıldızdan oluşuyor ve toplamda 500.000 Güneş kütlesi var. En parlak yıldızlar 11 kadir parlaklığındadır ve ayrıca 32 değişken yıldız içerdiği bilinmektedir. Her 200 milyon yılda bir Samanyolu’nun çevresini dolaşmaktadır.
Çılgın küme M22’de iki kara delik bulundu ve 2012’de Chandra X-ışını teleskopu tarafından onaylandı. Bu nesnelerin bazılarında 10 ila 20 güneş kütlesi ihtiva ediyor. Onların keşifleri nedeniyle, küme içerisinde 5 ila 100 kara delik olabileceğini ve diğer kümelerde de çok sayıda kara delik olabileceğini göstermektedir. Kara deliklerin varlığı ve bunların M22 yıldızlarıyla etkileşimi, kümenin alışılmadık derecede büyük merkezi bölgesini açıklayabilir.
M22-VLA1 ve M22-VLA2 olarak adlandırılan iki kara delik de ikili sistemlerin bir parçasıdır. Her birinin bir yıldızı vardır ve ondan madde çekiyorlar. Çalınan malzemeler (gaz ve tozlar) her kara deliğin etrafında bir birikim diski oluştururlar ve bilim adamları da kendilerini bu disklerden kaynaklanan emisyonlarla tespit edebilmektedirler. Onlar olmasaydı, kara delikler gizli kalırdı.
M22, gezegenimsi bir bulutsu içeren dört küresel kümeden biridir. Messier’in katalogunda gezegenimsi bir bulutsunun bulunduğu bilinen diğer tek küresel küme ise takımyıldız Pegasus’ta bulunan M15’tir.
Gözlem Bilgileri
| Obje: Yıldız Kümesi |
| Tipi: Küresel |
| Takım Yıldızı: Yay |
| En İyi Gözlem Ayı: Temmuz |
| Neyle Gözlenir?: Dürbün |
| Sağ Açıklık: 18s 36d 23.94s |
| Dik Açıklık: -23°54’17.1” |
| Uzaklığı: 10,600 ışık yılı (3.000 parsek) |
| Yaşı: 12 milyar yıl |
| Yıldız Sayısı: 83,000 |
| Görünür parlaklığı: +5.1 |
| Görünür boyutu: 32′ |
| Çapı: 50 ışık yılı |
